24 godine nakon prestanka bombardovanja SRJ Jugoslavije, podrška članstvu Srbije u NATO-u i ocena saradnje ostaju stabilne, ali se primećuje veći broj neodlučnih stavova o članstvu. Tokom vremena, odgovornost za bombardovanje sve manje se pripisuje Miloševiću, dok mlađa generacija pokazuje manje spremnosti za pomirenje, saradnju i članstvo u NATO-u u poređenju sa svojim roditeljima. Građani i dalje nemaju precizne informacije o broju žrtava. Svaka peta osoba bi prihvatila izvinjenje, dok skoro petina veruje da je saradnja sa NATO-om dobra za Srbiju.
Osmu godinu zaredom zaredom, Institut za evropske poslove u saradnji sa Smart Plus istraživačkom kućom sproveo je u periodu od 11. do 29. maja 2023. istraživanje javnog mnjenja o odnosima Srbije prema NATO. Istraživanje je rađeno na reprezentativnom uzorku od 1200 ispitanika na teritoriji Republike Srbije, bez Kosova i Metohije, metodom CAWI, kvantitativnim istraživanjem putem WEB panela. Istraživanje je sprovedeno u cilju dobijanja uvida u stavove građana Srbije o NATO-u, saradnji i mogućem članstvu u toj organizaciji.
Prema rezultatima istraživanja, prosečna ocena odnosa Srbije i NATO-a iznosi 2.15, što predstavlja blagi porast u odnosu na prethodni talas istraživanja. Jedina uočena demografska razlika tiče se uzrasta, pri čemu stanovništvo uzrasta 45-59 godina daje za nijansu bolje ocene, sa prosečnom ocenom od 2.32.
U pogledu podrške članstvu Srbije u NATO-u, 10,5% stanovnika Srbije izražava takvu podršku, dok je 76,0% protiv članstva. Takođe, primećen je porast broja neodlučnih u odnosu na prethodnu godinu, sa procentom od 13,5%. Analiza pokazuje da su muškarci češće protiv članstva u NATO-u, dok su žene češće neodlučne.
Kada je reč o percepciji razloga za NATO bombardovanje, vojni interesi SAD-a i interes i politički razlozi SAD-a i Zapada i dalje su najčešće navođeni. Nisu primećene značajne promene u percepciji razloga za NATO bombardovanje u poređenju sa prethodnim talasom istraživanja, osim kontinuiranog opadanja navođenja razloga: „Politika Slobodana Miloševića“.
Značajan broj stanovnika smatra da je broj stradalih od posledica NATO bombardovanja meren hiljadama. Čak 40,4% ispitanika smatra da je više od 2000 ljudi stradalo, dok 30,3% ispitanika misli da je stradalo više od 5000 ljudi. Samo 6,0% ispitanika, pretežno obrazovanijeg stanovništva, navodi da je od NATO bombi poginulo 754 osobe. Osobe uzrasta do 45 godina češće veruju da je broj stradalih veći od 5000. U ovom talasu istraživanja, veći broj ispitanika je izrazio mišljenje da se radi o broju većem od 2000 ljudi, u odnosu na odgovor da se radi o broju većem od 5000.
U pogledu prihvatanja izvinjenja NATO-a zbog bombardovanja, približno svaka peta osoba (18,3%) bi prihvatila izvinjenje NATO-a. Primetan je trend da su muškarci i osobe uzrasta 45-59 godina više skloni da prihvate izvinjenje, dok su mlađi od 45 godina manje naklonjeni tome. Broj neodlučnih je u porastu i sada iznosi 17,8%. U poređenju sa prethodnim talasom istraživanja, primećuje se nagli pad u broju onih koji bi prihvatili izvinjenje, čime se nastavlja trend prisutan u ranijim talasima istraživanja.
Procenat stanovništva koji smatra da Srbija ne može imati koristi od članstva u NATO-u je manji u poređenju sa prethodnim talasima (56,5%), pri čemu je povećan broj neodlučnih (25,5%). Sa druge strane, 18,0% ispitanika veruje da bi Srbija mogla imati koristi od članstva. Mlađe stanovništvo, posebno ono mlađe od 45 godina, i muškarci manje su skloni da vide korist u članstvu u NATO-u.
Podrška saradnji između NATO-a i Srbije iznosi 23,4%, dok je odgovor „ne znam“ zabeležen kod 18,3% ispitanika. Muškarci i obrazovanije stanovništvo više su skloni da podrže saradnju NATO-a i Srbije. Sličan trend važi i za osobe uzrasta 45-59 godina, dok mlađi od 45 godina imaju negativnije stavove po pitanju saradnje.
Primećen je pad u broju onih koji smatraju da je došlo vreme za pomirenje Srbije i NATO-a (27,0%), dok se povećao broj onih koji se ne slažu (49,6%) ili su neodlučni (23,4%). Kao i u prethodnim pitanjima, mlađe osobe mlađe od 45 godina imaju negativnije stavove po ovom pitanju.
Rezultati ovog istraživanja pružaju uvid u stavove stanovnika Srbije o odnosu sa NATO-om i članstvu u toj organizaciji. Važno je da ovi rezultati budu uzeti u obzir prilikom donošenja odluka i vođenja politike u vezi sa NATO-om. Uzimajući u obzir raznolike stavove stanovništva, potrebno je nastaviti dijalog, omogućiti pristup pouzdanim i istinitim podacima kako bi se postigao širi konsenzus, unapredio odnos između Srbije i NATO-a kao i razumele okolnosti koje su vodile bombardovanju i posledice koje živimo.
Beograd, 16.06.2023. god.
